OEE Nedir, Hesaplaması Nasıl Olmaktadır?
Günümüzde endüstriyel üretim yapan işletmeler için yalnızca üretim miktarı değil, üretimin ne kadar verimli, sürdürülebilir ve kaliteli olduğu da en az üretim hacmi kadar önem taşımaktadır. Üretim kaynaklarının optimal şekilde kullanılması, rekabet avantajı elde etmek isteyen şirketler için vazgeçilmez bir stratejidir. Bu nedenle, üretim süreçlerini değerlendirmek ve geliştirmek için metrik temelli yöntemlerin uygulanması yaygınlaşmıştır. OEE, bu ihtiyaçlara doğrudan cevap veren bir performans ölçüm sistemidir.
Günümüz üretim dünyasında rekabetin giderek artması, firmaların üretim süreçlerinde maksimum verimliliği hedeflemesini zorunlu kılmıştır. Bu noktada, üretim performansını ölçmek ve iyileştirmek için kullanılan çeşitli metrikler ön plana çıkmaktadır. Bunlardan en yaygın ve etkili olanlardan biri olan Toplam Ekipman Etkinliği (Overall Equipment Effectiveness - OEE), üretim hattındaki makinelerin ve ekipmanların verimliliğini ölçmek için geliştirilmiş güçlü bir araçtır.
OEE Nedir?
OEE kavramı, ilk olarak Japon üretim sistemlerinde ve özellikle Toyota Üretim Sistemi kapsamında yaygın olarak kullanılmıştır. Toplam Ekipman Etkinliği, bir ekipmanın üretim kapasitesini ne ölçüde kullandığını belirlemeye yönelik bir göstergedir. Yüzde cinsinden ifade edilen bu metrik, üç temel bileşenin çarpımıyla hesaplanır. OEE, hem mevcut durumu analiz etmek hem de zaman içinde iyileştirmeleri takip etmek açısından son derece işlevseldir. Aynı zamanda, yalın üretim ve sürekli iyileştirme (Kaizen) felsefeleriyle de yakından ilişkilidir.
OEE, bir üretim sisteminde kullanılan ekipmanların etkinliğini üç ana parametre üzerinden değerlendirerek yüzdesel bir değer olarak sunar: Kullanılabilirlik, Performans ve Kalite. Bu üç bileşenin çarpımı sonucu elde edilen değer, OEE yüzdesini verir.
OEE Bileşenleri
1. Kullanılabilirlik = Gerçek Çalışma Süresi / Planlanan Üretim Süresi
2. Performans = (Gerçek Üretim Miktarı × İdeal Çevrim Süresi) / Gerçek Çalışma Süresi
3. Kalite = Hatasız Ürün Miktarı / Toplam Üretim Miktarı
OEE Hesaplama Yöntemi
Örnek:
Planlanan Süre: 480 dk
Gerçek Süre: 420 dk
Toplam Ürün: 1000
Hatasız Ürün: 950
İdeal Süre: 0.4 dk
Kullanılabilirlik = 420 / 480 = 0.875
Performans = (1000×0.4) / 420 = 0.952
Kalite = 950 / 1000 = 0.95
OEE = 0.875 × 0.952 × 0.95 = 0.790 (%79.0)
OEE'nin Önemi
Üretim hatlarında OEE takibi yapmak, verimlilik problemlerinin kaynağını doğru bir şekilde tespit etmeye olanak tanır. Bu tespitler sonucunda iyileştirme projeleri başlatılabilir, üretim planlaması daha sağlıklı hale getirilebilir ve kaynaklar daha etkin kullanılabilir. OEE verileri, yöneticilere duruş süreleri, yavaşlamalar ve kalite problemleri hakkında somut bilgiler sunarak, işletmenin operasyonel mükemmelliğe ulaşmasını kolaylaştırır. Ayrıca, sektörel karşılaştırmalar yapılarak işletmenin endüstri ortalamalarının neresinde olduğu görülebilir. Bu sayede stratejik kararlar daha objektif verilmiş olur.
OEE, yalnızca verimlilik değerlendirme aracı değil, aynı zamanda sürekli iyileştirme faaliyetleri için de kritik bir metriktir.
OEE ve TPM
TPM uygulamaları, üretim sisteminde sıfır arıza, sıfır hata ve sıfır duruş hedefleriyle yola çıkmaktadır. Bu hedeflere ulaşabilmek için ekipmanların performansının sürekli olarak izlenmesi gerekir. OEE, bu süreçte bir gösterge panosu işlevi görerek, TPM aktivitelerinin etkisini ölçmede kritik rol oynar. Örneğin, bakım planlarının etkinliği, eğitimlerin katkısı ya da ekipman yatırım kararları, OEE değerleri üzerinden değerlendirilebilir. TPM'in sekiz sütunu (örneğin planlı bakım, otonom bakım, eğitim ve öğretim vb.) ile OEE'nin bileşenleri arasında doğrudan bir ilişki vardır.
OEE, genellikle Toplam Üretken Bakım (TPM) uygulamalarıyla birlikte değerlendirilir. TPM’in hedefi, ekipmanların arızasız, kesintisiz ve tam kapasitede çalışmasını sağlamaktır.
Sonuç
OEE metriği, üretim sistemlerinin sağlığını ve etkinliğini ölçen güçlü bir göstergedir. Hem kısa vadeli analizlerde hem de uzun vadeli stratejik planlamalarda kullanılabilir. OEE'nin sistematik takibi sayesinde işletmeler, operasyonlarını sürekli olarak daha iyiye taşıma şansına sahiptir. Özellikle dijital dönüşüm ve Endüstri 4.0 gibi kavramların ön plana çıktığı günümüzde, OEE gibi metriklerin yazılım sistemlerine entegre edilerek gerçek zamanlı izlenmesi büyük önem arz etmektedir. Böylece karar alma süreçleri daha hızlı, doğru ve veriye dayalı hale gelmektedir.
OEE, üretim sistemlerinin verimliliğini ölçmek ve iyileştirmek için kullanılan son derece değerli bir metriktir. Düzenli olarak izlenmesi ve analiz edilmesi, işletmelere rekabet avantajı sağlar.
Hazırlayan:
Ozan Güngör
IMT Ürün Müdür Yardımcısı | Proje Yöneticisi
Kaynakça
1. Nakajima, S. (1988). Introduction to TPM: Total Productive Maintenance. Productivity Press.
2. Wireman, T. (2004). Total Productive Maintenance. Industrial Press Inc.
3. Muchiri, P., & Pintelon, L. (2008). Performance measurement using Overall Equipment Effectiveness (OEE): literature review and practical application. International Journal of Production Research, 46(13), 3517-3535.
4. Jonsson, P., & Lesshammar, M. (1999). Evaluation and improvement of manufacturing performance measurement systems–the role of OEE. International Journal of Operations & Production Management.
